Koronovirüse Karşı Bitkisel Aşı Geliştirildi
Pentagon ekonomik destekli Kanada asıllı olan Medicago ilaç şirketi, koronavirüse karşı bitkisel aşı geliştirdiklerini ve Covid-19 aşısının hazır olduğunu tüm kamuoyu ile paylaştı. Covid-19 aşısını geliştiren Medicago, Amerikan İlaç ve Gıda İdaresi (FDA) onayı ile ayda 10 milyon aşıyı hemen üretmeye başlayabileceklerini duyurdu. Medicago CEO’su Bruce Clark, bürokratik engeller ortadan kaldırılırsa aşının kasım ayında hazır olacağını açıkladı.
Tüm dünyadan koronavirüs haberleri geldikçe endişe seviyemiz de her geçen biraz daha artıyor. Uluslararası bilim camiası virüs ile mücadele için teyakkuza geçmiş durumda. Çin’de başlayan salgının yarasa, yılan, kertenkele, balık gibi birçok hayvan ile bağlantısı olduğu söylendi. Bu noktada vegan bir aşının hayvan kaynaklı bir virüse çare olabilme ihtimali de manidar sayılabilir.
Hayvansal Tüketim ve Covid-19 Arasında İlişki Var Mı?
Araştırmalara göre her yıl 2.2 milyon insan hayvan kaynaklı enfeksiyonlar sonucu ölüyor. Kuş gribi, domuz gribi, sistiserkoz, fasciola hepatika gibi hastalıklar sığır, tavuk, koyun gibi hayvanlardan da bulaşıyor. İnsan hastalıklarının %60’ı ve bütün tehlikeli sayılabilecek hastalıkların %75’i zoonotik kaynaklı olarak gerçekleşiyor. İnsanlar hayvancılık sektörünü beslerken ve vahşi yaşama bu denli müdahale ederken aslında kendi elleriyle bir canavar yaratıyorlar. Bu canavarlar virüsler oluyor ve dönüp dolaşıp yine bizi buluyor. İnsanlık bu tutumuna devam ettiği sürece bunları görmek ne yazık ki her zaman mümkün olacaktır.
Bitkisel Yöntemle Aşı Hızlı Geliştirildi
Aşıyı üreten şirket kendi başarılarını ve hızlı bir şekilde aşı geliştirmelerini kullandıkları yöntem ve teknolojiyle açıklıyor. Kullandıkları yöntemi diğerlerinden ayıran en önemli faktörün aşı proteinlerini geliştirmek için biyolojik reaktör olarak tavuk yumurtasının yerine bitki kullanılması olarak gösteriyor. Geliştirilen geleneksel aşılar için çok fazla sayıda yumurta gerekiyor ve aşıları geliştiren bilim insanları bu yumurtalara virüsü enjekte ederek deneme yanılma yöntemi ile çözüm buluyor. Bu yöntem yeni yönteme kıyasla hem uzun zaman alıyor hem de ekonomik açıdan daha pahalı oluyor. Geleneksel aşının sonuçları da mükemmel olmaktan çok uzak olup aşı gelişimi sırasında gelişen mutasyonlar da aşıyı etkisiz kılabiliyor.
Tarihteki İlk Vegan Bitkisel Aşı
Hayvan testleri laboratuvarlarda binlerce fare, sıçan, tavşan, köpek ve primat gibi hayvanlar için büyük acılara neden olur. Aşı geliştirme 20 yıla kadar sürebilen uzun bir süreçtir. Bilim adamları FDA’nın protokolleri gereğince hayvanlar üzerinde aşıları test ediyorlar.
Aşının hastalarla buluşabilmesi için ihtiyaç duyulan tek şey, şu anda FDA’nın onayını almak. FDA’nın onayı için zorunlu olan klinik deney safhalarının gerçekleşmesi gerekiyor. Aşının hemen insanlara ulaşması için ise klinik deney safhalarını atlamak ve doğrudan insanlarla başlayabilmek gerekiyor. Hayvan deneyleri atlatılıp direkt insan testlerine geçildiği taktirde Medicago’nun ürettiği koronavirüse karşı bitkisel aşı üretimden insanlara ulaşana kadar tarihteki ilk vegan aşı olma özelliğine sahip olacak.
Hayvanları Geçen Aşılar İnsanlarda Takılıyor
Uluslararası hayvan hakları grubu PETA’ya göre, laboratuvar hayvanları ilaçlar ve aşılar acı verici deneylere tabi tutulur. Gerçekte insanlar ve hayvanlar arasında deneyleri güvenilmez kılan çok büyük hayati farklılıklar vardır. PETA laboratuvar hayvanları testini geçerek insan deneyleri aşamasına gelen 100 ilacın 95′ inin insan klinik deneylerinde başarısız olduğunun altını özellikle çiziyor.
Artık gelişen teknoloji ile birlikte araştırmacılar hayvan kullanmadan aşı testi yapma olanağı kazandılar. Klinik deneylerde bilgisayarlı insan ve hasta simülatörleri, koronavirüs aşısını deneyenler gibi gönüllüler hayvan testine alternatif hale geldi. Bu yönde yapılan araştırmalar, özellikle bilgisayar modellerinin umut verici olduğunu gösteriyor. Yeni ilaçların insan vücudunda nasıl tepki vereceğini artık üretim aşamasında doğru bir şekilde tahmin edebiliyorlar.
Aşı Hemen Uygulanabiliyor
Medicago şirketi son 10 yıldır kendi geliştirdikleri bitki kaynaklı bir yöntem ile çalışıyor. Şirket daha önce birçok aşı geliştirdi. Covid-19 aşısının yapım sürecinde virüsün genetik kodu, amaca uygun şekilde genetiği dizayn edilmiş agrobakterinin içine yerleştiriliyor. (Agrobakteri bitkilerde tümöre neden olan ve bunun için yatay gen transferi kullanan bir cins Gram- negatif toprak bakterisidir.)
Agrobakteri tütün benzeri bir bitkiyi kendi bünyesine alarak aşıda kullanılacak olan proteinleri otomatik olarak üretmeye başlıyor. Eğer virüs, Covid-19’da mutasyon geçirirse üretim yeni bitkiler kullanılarak yeniden deneniyor. Bu durum yumurta ve bitkiler ile çalışan üreticiler arasındaki temel farkı ortaya koyuyor. Bitkilerden gerekli protei alınarak beklemeden direkt olarak aşı safhasına geçiliyor.
İlk Olarak ABD’de Denendi
ABD deneysel olan koronavirüs aşısı için ilk insan klinik denemesini hayvanlar üzerinde test etmeden başlattı. Şu an Seattle, Washington’daki Kaiser Permanente araştırma tesisinde dört hasta üzerinde Covid-19 aşısı test ediliyor. Test Ulusal Sağlık Enstitüleri(NIH) tarafından finanse edildi.
Koronavirüs salgını araştırmacıların aşıyı hızla denemelerine neden oldu. Durumun aciliyeti nedeniyle hayvanlarda test etmeden direkt olarak insanlarda denemeye geçtiler. Imperial College London’da bulaşıcı bir hastalık uzmanı olan Dr.John Tregoning BBC News’e verdiği röportajda, “İnsanlarda güvenli olduğunu bildiğimiz şeylerin kullanılması ve deneye katılanların çok yakından izleneceği yüksek güvenilirlikte bir deneme yapıldı.” dedi.
Başka Kimler Covid-19 Aşısı Geliştirmeye Yakın?
ABD Ulusal Alerji ve Enfeksiyon Hastalıkları Enstitüsü Direktörü Dr. Anthony Fauci, yaptığı açıklamada firma ismi vermeden birkaç hafta içinde bir aşının insan testleri için hazır olabileceğini duyurdu. Fakat aşının en hızlı süreçte büyük miktarlarda üretimi ve kitlelere ulaştırılması 12 ve 18 ay arası bir zaman alacak.
Belçika’nın Leuven Üniversitesi virüs için fareler üzerinde test aşamasına geçildiğini duyurdu. İlk sonuçların olumlu yönde olduğunu belirten ve hayvan deneylerine geçtiklerini söyleyen Virolojist Johan Neyst birkaç hafta içerisinde bu aşamanın tamamlanabileceğini belirtti. Aşının onay alıp kitlesel düzeyde üretilmesinin ise yine en az 18 ay olacağını konuşuluyor.
