Dünyaya Verdiğimiz Zarar Vegan Bir Topluluğu Etkiledi: Brokpa Kabilesi
Günümüzde alışık olduğumuz yaşam tarzı ile var olan toplumlarımızın aksine insanlar uzun yıllar boyunca küçük gruplar, topluluklar, kabileler şeklinde yaşadılar. Dünyada çok yakın geçmişte ve oldukça az sayıda da olsa hala kabile şeklinde yaşamaya çalışan topluluklar olduğunu bilmekteyiz. Çeşitli coğrafyalarda farklı yaşam tarzlarına sahip, birçoğumuzun alışık olmadığı, günümüz toplumlarından farklı şekilde yaşayan bu topluluklar birtakım özellikleri ile bize oldukça uzak kültürler olarak görünür.
Günümüz standartlarındaki yaşam tarzı, tarihsel olarak insanlığın varoluşunun (200-100 bin yıl önce Homo Sapiens, yaklaşık 3,5 milyon yıl önce Austrolopithecus Aferensis, yaklaşık 7 milyon yıl önce Sahelanthropus Tchadensis) çok küçük bir zaman dilimini kapsamaktadır. Bize çok uzak ve farklı gelen kabile topluluklarının yaşamı ise insanlık tarihinde çok daha uzun bir süreyi kapsar.
Değişen ve dönüşen dünyamızda ayakta kalmaya ve varlığını sürdürmeye çalışan kabile topluluklarından biri de Brokpa kabilesidir. Bu topluluğun en göze çarpan özelliği ise kabilenin bitkisel beslenme tercihidir. Brokpalar, Hindistan’ın Leh bölgesindeki Dah-Hnu köylerinde izole halde yaşamaya çalışan bir toplum. Yaylacı, göçebe bir topluluk olan Brokpa kabilesi, kesin olmayan tarihlerle yaklaşık 2000 ile 5000 yıl arasında bir süredir Indus vadisinde bitkisel beslenerek yaşıyorlar. Binlerce yıldır yedikleri bitkisel besinlerle ihtiyacı olan bütün vitamin ve besin değerlerini sağlamış olan topluluk sağlıklı bir yaşam sürmekteydi. Topluluğun dağ eteklerinde yetiştirdikleri ve ana besin kaynağı olan arpanın yanı sıra; kendi ürettikleri çanak çömlekler içerisinde pişirilen roti, marul yaprakları, kavrulmuş patates, taze soğan, haşlanmış karnabahar, yabani nane, badem , kayısı, ceviz, arpa unu ile harmanlayarak tükettikleri siyah çay temel besinleri arasındadır.
Brokpalar dünyaya, doğaya ve toprağa saygı duymaktadır. Veganlık pratiği onlar için saflığın bir sembolüdür adeta. Çoğunluğu Budist inanışa sahip Brokpalar büyük ölçüde bu inaçtan etkilenmiştir. Ahimsa (şiddet içermeyen, merhamet) felsefesinin hayvanlara şefkatli olma, dünya ile barış içinde yaşama, asla bir canlıya zarar vermeme, onu yaralamama, öldürmeme ve sade bir yaşam sürerek bundan memnun olmak gibi erdemlerinden etkilenmişlerdir. Ekolojik antropolog Dr. Veena Bhasin, Brokpaların bu şekildeki yaşamlarının veganizmle kavramsal olarak az ilgisi olduğunu, daha çok dini inançlarıyla oluştuğunu aktarmaktadır.
İklim Değişikliği Brokpa Kabilesi’ni de Etkiledi
Bin yıllar boyunca kültürlerini bu şekilde yaşayan Brokpa kabilesi de iklim değişikliğinden oldukça etkilendi. Yaşam tarzlarında değişiklik yapmak zorunda kaldılar. Beama köyünden Nima Tsering Business Standard’a “Günler gittikçe sıcaklaştı, nehirler şiddetle akmaya başladı ve kışlar hiç olmadığı kadar soğuk olmaya başladı” şeklindeki açıklamasıyla yaşadıklarını aktardı. The Hindu Business Line’ın haberine göre, 2015 yılında yaşanan şiddetli yağmur ve toprak kaymaları Brokpaların arazilerinde yetiştirdikleri besinlerin bulunduğu tarlaları tahrip etti. Ilıman geçen kışlar, meyve sinekleri, morina güvesi gibi haşereler için davetkar ortamlar oluşturdu ve mahsul verimliliği oldukça düştü. Tarımcı, toplayıcı, göçer bir topluluk olan Brokpa kabilesinin ana gelir kaynağı tarım olduğu için azalan mahsul verimi nedeniyle yaşamları her geçen gün daha da zorlaştı. Bu durum da onları başka besin kaynakları bulmaya zorladı. Yıllar içinde kabileden 2000 kişi hayvansal çıktıları (et, süt, yumurta) beslenmelerine dahil etmek ve çevrelerinde meydana gelen korkunç değişikliğe uyum sağlamak zorunda kaldı. Bin yıllardır süre gelen alışkanlıklarını bırakarak, karşı oldukları bir yaşam tarzına zorunlu bir geçiş yaptılar.
Brokpa kabilesi günümüzde oldukça büyük bir tehdit oluşturan küresel ısınma ve iklim değişikliği nedeniyle kültürlerinden veganlığı kaybettikleri gibi daha birçok kültürel ögelerini de kaybedebilirler.
Antropolog Brian, 2013 yılında Bhutan’a yaptığı bir seyahat sırasında Brokpalarla tanışma fırsatı yakalamış. Bhutan’da Sherubste Koleji’ndeki profesör ve öğrencilerle yaptığı sohbetlerde Brokpaları kirli ve sağlıksız olarak nitelendirdiklerine şahit olmuş. Yerliler Brian’ı Brokpa yemeklerinden yiyemeyeceği çünkü çok fazla acı biber kullandıkları konusunda uyarmış. Bhutan hükümeti ise onların ulusal kalkınma planlarına uymadıklarını düşünmekteymiş. Brokpaların yanına gidip birkaç gününü onlarla geçirdiğinde yaşamlarına tanıklık ederek gözlemlerde bulunmuş.
Apa adında genç bir erkek çocukla birlikte geçirdiği bir günde çocuğun ağaçlara tırmanırken yaralanmamak için üzerine hayvan derisi giydiğini fotoğraflamış. İnek sürüsünü sağdıktan sonra çamurda birkaç saat yürüdüklerini ve yer altı su kaynağından bambu bir pipet ile su içmek için durduklarını, geri dönerken sırtlarına yüklendikleri su, sebzeler ve kişisel eşyaları ile oldukça zorlandıklarını anlatıyor. Ama adında bir kadının ineklerden süt sağdığını, çalkalayarak peynir ve yağ yaptığını söylüyor. Koyun yününü kıyafet yapmak için ipe dönüştürdüğünü ve bunları yaparken Brian’ın hayatıyla ilgili sorular sorduğunu aktarıyor. Ama, Brian ve kendisinin oldukça benzediğini, ikisinin de güvenliklerini ve başkalarının mutluluğunu önemsediğini anlatıyor.
Biz Hikayenin Neresindeyiz?
Dünyaya verdiğimiz zararın farkına vararak bir şeyleri değiştirmeye çalışıyoruz. Aslında alışık olmadığımız şeylere önce alıştırılıyor sonra onların gerçekte nasıl etkiler doğurduğunu öğrenerek sonradan edinilen alışkanlıklardan kopmaya çalışıyoruz. Bunu yaparken tarihsel süreçte öncelikle hayvanlarla birlikte, onlara bağlı şekilde hareket ederken bin yıllar geçtiğinde onları sömüren, insanlara bağımlı, onları makine gibi çalıştıran endüstriler yaratıyoruz. Sonra yarattığımız kanlı, eziyet dolu, vahşi, antroposentrik sonucun yanlış olduğunun farkına varıyor ve bunu düzeltmek için yoktan var ettiğimiz sistemi bozmaya çalışıyor, yalanlarını ortaya döküyor ve gerçekte ne olduğunu anlatmak için çırpınıyoruz. Bütün bunlar olup biterken kendi iç hesaplaşmalarımızla tükettiğimiz dünyada bir şeyleri yerine koymaya çalışıyor ve yıllardır zaten vegan yaşayan, bizim daha yeni hayata geçirmeye çalıştığımız yaşam biçimini sürdüren bir topluluğu tehdit altında bırakıyoruz.
İnsanlığın çok fazla yol kat ettiği kesin. Ancak bu yol, eski topluluklara göre günümüz topluluklarının bir ilerleme kaydederek geliştiği ve eski toplulukların geride kalarak ilkel olduğu sonucuna çıkan bir yol değil belli ki. Birkaç yıl öncesinde bilim insanları geçen zamanın ve birbirine eklenerek çoğalan bilgi birikiminin uygarlığı ve gelişmiş toplumları doğurduğunu söylerdi. Şimdi geldiğimiz nokta, bizim değil ileriye gitmek, yerinde saymaktan, geriye dönmekten bile daha kötüye gittiğimizi gösteriyor. Her şeyin farkında olan, her bilgiye erişebilen insan görmüyor, duymuyor ve bilmiyor gibi davranıyor. Bu ise dünyanın sonunu değil, insanlığın, dünya üzerindeki canlılığın sonunu hazırlıyor.
Dünya şimdiye kadar birçok yok oluş atlattı ancak biz bu yok oluşu atlatabilecek miyiz?
Kaynaklar
- Adikarla Syama, Varadarajan S. Arun, GaneshPrasad ArunKumar, vd, 2019 Origin and identity of the Brokpa of Dah-Hanu, Himalayas – an NRY-HG L1a2 (M357) legacy, Annuals of Human Biology
- Brian Young, 2015 Living with the Brokpa: Econmic, Political and Social Change in Bhutan, Anthropology Now, 7:2, 98-105
- Business Standard: https://www.business-standard.com/article/news-ians/climate-change-effect-ladakhi-tribe-no-longer-vegan-117080800508_1.html
- Earth Save Miami: https://earthsavemiami.org/isave-healthyme/tribe-vegan-5000-years/
- Peta: https://www.peta.org/living/food/himalayan-tribe-vegan-5000-years/#:~:text=But%20it’s%20also%20true%20that,living%20in%20harsh%20Himalayan%20terrain
- The Vegan Review: https://theveganreview.com/the-brokpa-tribe-thousands-of-years-of-veganism-lost-to-climate-change/?fbclid=IwAR2LCNYf1w-tnYKF76YIyAysJv0qbPmd4r8WWa3hGH8Z_Fc7L6VGgKuC7Kg
Kapak görseli:
- Yiyeceği besinleri toplamış Brokpa kabilesi kadını. Kaynak: https://ssl.c.photoshelter.com/img-get/I0000Cel8uM3ITc4/s/850/850/20130815-asia-04135.jpg
