Vegan Beslenmenin Çevresel Etkileri

Vegan olmanın, bir diyeti takip etmekten ya da çevresel faydadan öte bir etik duruş olduğunu her zaman söylüyorum. Her ne kadar kendi veganlığımın temelinde de bu etik duruş yer alıyor olsa da vegan beslenmenin çevreye faydaları olduğu konusunu da es geçmek istemem. İnsanların veganlığı etik olarak benimsemelerini istesek de birçok insan için bu ne yazık ki mümkün olmuyor. Bunun irdelenecek çok yönü var ama insanlara bir şeyi dikte etmek bizim işimiz değil. Gariptir ki işin etik yönüyle hiç ilgilenmeyen bazı insanlar vegan beslenmenin çevresel etkileri nedeniyle vegan beslenmeyi tercih edebiliyorlar. Hem yazdığım yazılarda, hem katıldığım söyleşilerde hem de Vegan Patates video yayınlarında üzerine basarak söylediğim bir şey var; günün sonunda hayvanların yararına bir sonuç alınıyorsa önemli olan budur.

Ekosistem için hayvansal beslenmenin sebep olduğu zararları düşünerek vegan beslenmeyi tercih eden insanların sayısı bir hayli fazla. O nedenle hayvancılığın sebep olduğu olumsuz çevresel etkileri her fırsatta dile getirmekte fayda görüyorum. Bu yazıda da hayvansal beslenmenin ne gibi zararları olabileceği ve vegan beslenmenin çevreye faydalarından bahsetmek istedim.

Veganlık nedir?

Veganlık kelimesi The Vegan Society’nin kurucularından olan Donald Watson tarafından 1944 yılında ortaya atılan bir kelime. D. Watson kelimenin tanımını şu şekilde yapmış: Hayvan alemine dair sömürü ve zulmün tüm biçimleri, dışlamanın ve yaşamı gözetmenin yoludur. Veganlık; et, balık, kümes hayvanı, yumurta, bal, hayvansal süt ve türevlerini dışlayıp bitkiler aleminin ürünleriyle yaşamak ve tamamen ya da kısmen hayvanlardan üretilen tüm ticari malların alternatiflerini kullanmak şeklinde pratiğe dökülür. Bu yazıda daha çok veganlığın çevreyle olan ilişkisini konuşacağız.

Veganlık ve çevre

Ekosistem ise belirli bir kısımda bulunan canlılar ile bu canlıların etrafındaki cansız çevrelerin karşılıklı ilişkisi ile meydana gelen ve süreklilik ile devam eden ekolojik sistemlerdir. Aynı zamanda bir besin ağı olarak da şekillenmektedir ve küresel ölçekte bir düzeni de ifade etmektedir. Yani ekosistem birbirini tamamlayan canlıların faaliyetleri tarafından meydana getirilmiş, içinde bulunduğu koşullara uygun olarak bir denge oluşturan canlı bir mekanizmadır. Dolayısıyla bu dengenin taraflarını oluşturan canlılara ya da bu dengenin bulunduğu ortama yapılan her türlü doğal olmayan müdahale sistemi bozmak anlamına gelir. 

İnsanlar olarak en başta hayatta kalmak ve daha önemlisi konforlu yaşamak için var olduğumuz ilk zamandan beri ekosisteme müdahale etmeye devam ediyoruz. Oluşturduğumuz her yaşam alanı ve daha konforlu olmak için gerçekleştirdiğimiz her eylem bizim alanımızı genişletirken diğer canlıların yaşam alanlarına müdahale ediyor. Normal olduğunu düşündüğümüz ve artık sıradan hale gelmiş tüm eylemlerimizle, yani kısacası sorgulamadan attığımız her adımla havayı, suyu ve toprağı sistemli bir işkenceye maruz bırakıyoruz. Hayvancılık sektörü de bu sistemli işkencelerden yalnızca biri. Hayvancılık sektörünün çevreye verdiği zararları aslında kendi blogumda yer alan “Hayvancılığın Çevreye Zararları” yazısında uzun uzun anlatmıştım. Bu defa da biraz daha olumlu bir bakış yaratabilmek adına vegan beslenmenin çevresel etkileri konusunu anlatmak istedim.

Vegan beslenmenin çevresel etkileri nedir?

Dünyadaki su tüketimi önemli ölçüde azalır.

Hayvanların dışkılarından elde edilen gübre ve bulamaç yüksek miktarda azot ve fosfor içerir. Bunlar yeraltı sularına sızabilir ve gölleri kirleterek hayvanların sağlığını tehlikeye atabilir. Bundan dolayıdır ki hayvancılık sektörü su kirliliğine neden olan en büyük sektörlerden biridir. Aynı zamanda hayvancılık faaliyetleri için kullanılan temiz su miktarı da su tüketiminde büyük bir orana sahip. Bu noktada hayvancılık faaliyetlerini sürdürebilmek için harcanan su miktarı dikkate alındığında vegan beslenmek su tüketimini büyük ölçüde azaltır.

Vegan beslenmek, su ayak izini azaltmak için diş fırçalarken ve el yıkarken muslukları kapatmak, arabayı kovaya su doldurarak yıkamak, kısa duşlar almak gibi birçok su tasarruf yönteminin tamamından daha fazla suyu kurtarır. Besi ünitesinde yetiştirilen danalardan elde edilen bir kilogram biftek, 5 kilogram tahıla, 20 bin litre suya, 8 litre benzine eşdeğer enerjiye ve 35 kilogram erozyona uğramış yüzey toprağına mal oluyor.

Yaşanabilir tarım alanlarının açılmasını sağlar.

Endüstriyel hayvan üretimi, hayvan yemleri için verimli tarım alanlarının ve hatta ormanların işgaline sebep olur. BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün raporlarında dünyadaki tarım alanlarının %83’ünden fazlasının hayancılık faaliyetleri için kullanıldığı belirtiliyor. Vegan hayat tarzı ile bu sektöre ihtiyaç azaltılarak yaşanılabilir tarım alanlarının açılması ve bu sayede daha fazla insanın beslenebilmesi için tarım yapılması sağlanır.

Hayvancılık sektörünün büyümesi ile aynı zamanda tarım alanları ve birçok çayır, orman yok ediliyor. Vegan beslenme ile bu durum da azaltılarak dolaylı yoldan iklim değişikliği ile mücadele de sağlanabilir. Hatta öyle ki vegan beslenmek, iklim kriziyle mücadelede plastik kullanımını azaltmaktan daha aktif ve büyük bir katkı sağlayabilir.

Hayvan endüstrisine ihtiyacı azaltır.

Hayvan endüstrisi ekolojik sisteme birçok farklı yönden zarar verir. Vegan hayat tarzı aşırı miktarda hayvan üretiminin karşısında durup fosil yakıt tüketimini engeller ve hayvanların sömürülmesine bağımlı olmayan, bitkisel ve hayvansal biyolojik çeşitliliği de destekler. Hayvanlara çeşitli eziyetler çektirilerek elde edilen ürünleri kullanmamak bu endüstriye olan ihtiyacı azaltacaktır.

Karbon ayak izlerinin azalmasını sağlar.

Ardımızda bıraktığımız karbon ayak izimizin doğal yaşama zarar verdiğini hepimiz biliyoruz. Bireysel araç kullanmak, duşta uzun süre vakit geçirmek, zararlı kimyasallar kullanmak, ormanlara zarar vermek gibi birçok etkinliğimiz karbon ayak izimizin gitgide büyümesine sebep oluyor. Eğer gerçekten ayak izimizi küçültmek istiyorsak vegan olmak bunun için son derece faydalı bir adım olabilir. Çünkü hayvansal gıdalar tüketmek karbon ayak izimizin çok büyük bir kısmını oluşturur.

Veganlıkla birlikte yeni bir sistem kuruluyor.

Vegan üreticiler, petrol ürünlerinin, kimyasalların, hayvansal gübrelerin ve kesimhanedeki hayvan kalıntılarının tarımda çeşitli alanlarda kullanılmasının önüne geçen yetiştirme sistemini benimserler. Bu uygulamaların alternatifi olarak bitkisel kompost, yeşil gübreler, ekim nöbeti, malçlama gibi sürdürülebilir ekolojik uygulamaları kullanırlar. İşte vegan beslenmenin ekosisteme faydaları ve tüm bu hedefler doğrultusunda sürdürülebilir tarımı sağlamak için gıda üreticileri ve ekonomik sistem arasında yeni bir sistem kurularak eski sistemin zararlı etkilerinden kurtulmak mümkün olabilir.

---

Vegan beslenmenin çevreye faydaları listesi aslında dolaylı birçok açıdan uzatılabilir. Çünkü vegan olmak aynı zamanda yeni bir bilinç kazanmak ve alışkanlıkları sorgulamayı öğrenmek anlamına da gelir. Böylece günlük hayatımızdaki eylemlerimizi sorgulamaya başlayarak çevreye zarar veren davranışlarımızı değiştirmek için bir adım atabiliriz. Elimizdeki imkanlarla daha doğa dostu bir yaşam kurabilmek için “Doğa Dostu Yaşam ve Sıfır Atık Başlangıç Rehberi“ni de okuyabilirsiniz.