Çocuklar için Vegan Kitap Önerileri

Kitaplar gerçekten insana dost mudur? Her kitap güzel şeyler mi öğretir okuyucusuna? Örneğin çocuk kitapları tamamen güvenli bir alan mıdır sizce? Aksine en mayınlı bölgelerden biridir çocuk kitapları. Öyle ki gün geçmiyor ki içeriğinde insanı dehşete düşüren anlatılar olan kitaplarla karşılaşmayalım. Irkçılığa, şiddete, cinsiyetçiliğe, türcülüğe kadar çocuklardan uzak olmasını dilediğimiz her türlü kötülük çocuk kitaplarında karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle çocuklara okutacağımız kitapları seçmek çok daha önemlidir. En azından temiz bir içeriğe sahip olması gerekmektedir çocuklarımızı emanet edeceğimiz kitapların. Evet, evet emanet etmek diyorum. Zira kitap bir çocuğu şekillendiren, yeşerten en önemli etkenlerden biridir. Ben bu listede ise temiz içeriğe sahip olmalarının yanında ayrıca çocukların veganlığı anlamalarına, anlamlandırmalarına da yardımcı olacak kitaplar önereceğim. İşte özel olarak seçtiğim çocuklar için vegan kitap önerileri.

Çocuklar için vegan kitap önerileri

Hayvan Kurtarma

İnsanlar genelde dünyayı kurtarmanın çok zor olduğundan bahseder. Genelde “Ben Don Kişot değilim ki!” gibi argümanlar sunulur. Zaten sırf bu nedenle de işin ucundan tutmanın anlamsız olduğu iddia edilir. Oysa bu gidişata ne kadar dur dersen o kadar iyidir. Elbette bir tek insan dünyayı kurtaramaz. Bir insan vegan olunca elbette tüm dünyadaki hayvanlar kurtulmayacaktır. Ama azımsanmayacak kadar hayvanı da kurtarmış olur bir tek insanın vegan olması. Aslında hayvanları kurtarmanın ne kadar da olabilecek bir şey olduğunu çocukluktan kavramak çok önemli. Benimle aynı ya da daha önceki nesilden olanların elbette hiçbiri vegan olarak doğmadı. Bu nedenle bizler gözlerimizin önünde koyunların, danaların kurban edildiği bir nesildeniz. Fakat yeni nesli bundan bambaşka bir yönde büyütmek mümkündür. Örneğin onlara henüz minicik bedenleri ama kocaman yürekleriyle tehlikede olan hayvanları kurtarabileceklerini kanıtlayabiliriz. Nasıl mı?

Hayvan Kurtarma kitabı bu anlamda adeta bir cevher. Üstelik sadece resimli transparan sayfalardan oluştuğu için henüz okuma-yazmayı öğrenmemiş çocuklar için de ideal. Ayrıca sunduğu evren o kadar etkili ve alışılagelmişin dışında ki okuma-yazma bilen çocuklar için de çok ilgi çekici olmayı başarmaktadır. Ayakların altına paspas yapılan kaplanı, sirkte gösteri yapmaya zorlanan fili, duvarda biblo olmak zorunda kalan geyiği, ağa yakalanmış su kaplumbağasını, çiftlikte hapsedilmiş tavukları, ayakkabılara deri olmuş timsahı, hayvanat bahçesine hapsedilmiş ayıyı, çorbaya malzeme olmuş balığı, boyunlara kürk olmuş timsahı, parkta zorla gösteri yaptırılan yunusu ve daha nicesini kurtarmak aslında o kadar kolay ki! Sayfayı yana çevirmek kadar kolay bir şey bu. Yeter ki o hayvanları kurtarmak isteyelim. Bu kitap ile tanışan her çocuğun, hayvanları kurtarabileceğini ve böylece de çok daha güzel bir dünya yaratabileceğine olan inancı tam olacaktır kuşkusuz. Her şey inanmakla ve bir şeyleri kolaylaştırmakla başlar aslında.

Kitap ile ilgili en güzel şeyse aşırı hayalperest bir dünya sunmamasıdır. Sayfalarda bu anlamda çok güzel bazı detayların olduğu görülmektedir. Örneğin tavukların hepsinin kurtarılamaması ya da duvarda süs olarak kullanılan geyik kafasına bakan kedi ayrıntısı çok anlamlı diye düşünüyorum. Biri sebepsiz yere vahşice katledilirken diğerinin el üstünde tutulması gerçeğinin kitapta kendine yer bulması önemli. Yani demem o ki kitap türcülük gibi kavramları da özenle işlemekte aslında. Son sayfada ise daha kurtarılacak nice hayvanın olduğu detayı da gözlerden kaçmamalı.

Yazan: Patrick George

Resimleyen: Patrick George

Çeviren: Dila Altındiş Balcı

Yayınevi: Meav Yayıncılık *

Basım yılı: 2006

Senin Gibi

Bilime inat hala hayvan kelimesinin hakaret olarak kullanıldığı bir dünyada yaşamaktayız. Oysaki biz birer hayvanız. Zira canlılar hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve mikroskobik canlılar olarak dörde ayrılır. Ve insan hayvanlar grubuna dâhildir. Çünkü aramızdaki benzerlik o kadar fazladır ki ayrı bir sınıflandırma yapmak gereksizdir. Özellikle primatlarla benzerlik oranımız yüzde yüze yakındır. Bu durumda insan olarak yaşadığımız duyguların hemen hemen hepsini hayvanlar da yaşamaktadır; onlar da acıyı bizim gibi hissetmekte, üzülmekte, sevinmekte, tedirgin olmaktadır. Onlar da tıpkı bizim gibidir. Bunu en güzel anlatan kitaplardan biri de sanırım Senin Gibi’dir.

Senin Gibi de tıpkı Hayvan Kurtarma gibi yan yana iki sayfanın birbirini bütünlediği bir kitap. Büyük puntolu ve az yazısı olması sebebiyle okulöncesi ve ilkokul çocukları için ideal. Fakat tabii ki daha küçük çocuklar için de ebeveynler tarafından okunabilir. Ki sadece resimleri bile çok açıklayıcı. Senin Gibi birçok yetişkinin bir türlü yapmayı beceremediği bir duygudan faydalanıyor. Empati duygusu bu kitabın ana teması. Zira özellikle hayvanlara insanlar tarafından yapılan zulmün anlaşılabilmesi için empati çok önemlidir. Ki çocuklar mevzu bahis olduğunda bu duygunun yarattığı etkinin çok daha fazla olduğu bir gerçek. Bu nedenle kitabın yöntemini çok güçlü bulduğumu söylemeliyim.

Peki, nasıl yapıyor bunu kitap? Örneğin tüm hayvanların, biz insanlar –ki netice bizler de birer hayvanız- gibi şefkate ihtiyaç duyduğunu, farklı ve özel olduğunu, onların da zaman zaman mutsuz olabileceğini, korunmaya ihtiyaç duyabileceğini ya da bazen oldukça haylaz olabileceğini dile getiriyor. Üstelik bir tarafında hayvanların bir tarafında da insanların olduğu resimlerde dile getirenler öyle bütünleştirilmiş durumda ki son tahlilde hangi cümleyi hayvan hangi cümleyi insan söylüyor anlaşılamıyor. Günün sonunda hayvanlarla insanlar adeta bir oluyor, bütünleşiyor.

Yazan: Jean-Baptiste Del Amo

Resimleyen: Pauline Martin

Çeviren: Sara Adakan

Yayınevi: Meav Yayıncılık

Basım yılı: 2019

Rickie ve Henri

Rickie ve Henri, aslında yavru bir şempanze olan Rickie’nin hayatta kalma hikâyesidir. Henri ise Rickie’nin bu yolculuğunda ona destek olan bir köpektir. Üstelik Rickie ve Henri, gerçek bir hayat hikâyesidir. Şu an Kongo Cumhuriyeti’ndeki Jane Goodall Enstitüsü Tchimpounga Alanı’nda yaşamına devam eden Rickie’nin doğumundan bu koruma alanına gelene kadar başından geçen acı verici olayları bize aktarmaktadır kitap.

Oldukça mutlu bir hayat süren Rickie’nin annesinin avcılar tarafından katledilmesiyle hayatı bir kâbusa döner. Yine de Rickie, birçok türdeşinden daha şanslıdır. Eski hayatına dönemese de bir şekilde insanların zulmünden büyük oranda kurtulur. Kitap, avcılığın hayvanların hayatını nasıl kâbusa çevirdiğine perde aralarken ayrıca kanunların da bu hayvanları korumaya yeterli olmadığını gözler önüne sermektedir. Böylesine acı verici bir hikâyeye eşlik eden dostluk hikâyesi ise bu kasvetli süreci çocuklar için daha çekilebilir kılmaktadır.

Bir hayvan hakları aktivisti olan ve tüm ömrünü hayvanlara adayan Dr. Jane Goodall’ın bizzat deneyimlerinden yola çıkarak yazdığı Rickie ve Henri, yaşattığı gerçeklik hissi ile çocuklar için başucu kitabı olmaya aday kesinlikle. Böylesine incelikle kaleme alınmış bir kitabı resimleyen Alan Marks’ın resimlerinin de en az hikâyenin kendisi kadar vurucu olduğunu da belirtmek gerek. Son olarak tüm ebeveynleri kitabın son sayfasında Jane Goodall tarafından kaleme alınan bir mektubun beklediğini de belirtmek isterim.

Yazan: Jane Goodall

Resimleyen: Alan Marks

Çeviren: Sima Özkan

Yayınevi: Meav Yayıncılık

Basım yılı: 2017

İncik Tom’un Sırrı

Birçok çocuk kasap vitrininde asılı duran cesetlerin az önce yaşayan bir hayvanın bedeni olduğunu bile idrak edemez. Ki tabağının içindeki minik kahverengi parçaların et olduğunu yani ölü hayvan parçaları olduğunu bilemez eğer o hayvanın gözleri önünde kesildiğini görmediyse. Hatta yapılan bazı deneylerde çocukların, tabağındakinin daha önce yaşayan bir hayvan olduğu söylenildiğinde şoka girdikleri ya da ağladıkları gözlemlenmiştir. Zira çocukların bu konudaki masumiyeti yetişkinlerden çok daha fazladır. Yani, demem o ki çocuklara bir şeyleri anlatabilmek için öncelikle tabaklarındaki, hamburgerlerindeki ya da dükkân vitrinlerindeki şeyin gerçekten ne olduğunu izah etmek gerek. Tabii karşımızdaki henüz minik bir kalbe sahip olduğu için bunu elden geldiğince incelikli bir yerden ele almak gerek. İşte İncik Tom’un Sırrı tam da aradığımız şey.

İncik Tom’un Sırrı, normalin ne olduğunu yeniden sorgulatan kitaplardan biri hiç kuşkusuz. Gerçekten normal nedir? Nohuttan yapılan köfte mi yoksa bir canlının vücudundan kesilerek alınan parçadan yapılan köfte mi? Ya da badem sütüyle yapılan mı yoksa ineğin yavrusu için salgıladığı sıvıdan yapılan peynir mi daha normal? Üstelik bunun yanında hangisinin daha sağlıklı, çevre dostu olduğu da cabası. İşte İncik Tom’un Sırrı’ndaki kasabımız sağlıklı, lezzetli, hayvanları sömürmeyen, çevre dostu etlerle insanları buluşturuyor. Buluşturmakla da kalmıyor ayrıca tüm mahalleyi de etkiliyor. Kitap hem doğrunun ne olduğunu işaret ediyor hem de çevreyi değiştirip dönüştürmeyi de ihmal etmiyor. Çünkü sadece bizim hayvanları sömürmememiz hiçbir zaman yeterli değildir. Aynı zamanda çevremizdekilerin de bu sömürüyü yapmasına engel olmamız gerek. Bu nedenle de kitap ile tanışan çocuklar, hem İncik Tom’un Sırrı’nı çok sevecek hem de veganlığı çevremize ısrarla anlatmamız gerektiğini idrak edecektir.

İtalyan bir yazar tarafından kaleme alınan kitapta anlatılanların asla fütürist bir zamanı ya da bizden uzak bir yaşamı anlatmadığını da pekâlâ söyleyebiliriz. Zira artık bizim ülkemizde de hiçbir hayvanı sömürmeyen kasaplar, lokantalar, kafeler, bakkallar ve dükkânlar var. Kitabı okuyan çocukları bu gerçek mekânlarla da tanıştırmak gerek belki. Böylece hiçbir şeyin gerçek dışı olmadığı da görülmüş olur böylece. Son olarak kitabın en sevdiğim bölümünü dile getirmek isterim: İncik Tom’dan önce mahallede hiçbir şeyin yolunda gitmediğini, tüm dükkânlarda yanlış giden bir şeylerin olduğunu dile getiren kitabın mesajı çok açık değil mi? Dileriz İncik Tom gibi kasapların arttığı ve tüm yanlışların doğru olduğu günlerin hayali çok uzak değildir.

Yazan: Fulvia Degl’Innocenti

Resimleyen: Roberto Lauciello

Çeviren: Ceylan Özçapkın

Yayınevi: Nesin Yayıncılık

Basım yılı: 2012

Kırmızı Başlıklı Kız ve Vejetaryen Kurt

Yıllarca hayvanları bir meta olarak gören masallar diledik. Avcıların kahraman olduğu, prensesleri kurtarmak için ceylanların kurban edildiği, kurtların ölüme mahkûm edildiği, tilkilerin kurnaz, yılanların sinsi, karıncaların vicdansız olarak addedildiği masallar anlatıldı çocuklara. Ve bu masallar kaç nesildir çocuklara öyle dikte ettirildi ki… Bu nedenle çocukların bilinçaltlarına empoze ettirilen bu argümanları düzeltmek için büyük bir çaba gereklidir hiç kuşkusuz. Peki, çok mu zor tekrar bu kolektif bilinci yıkmak? Çok mu zordur zihinlerde tertemiz bir sayfa açarak bu konuda yepyeni bir kolektif bilinç yaratmak? Elbette zor değil. Hatta birçok yazar, yönetmen, aydın, sanatçı, aktivist bunu yapmaya başladı bile. İşte Ayesha L. Rubia da bunlardan biri.

Rubia, çocuklara en çok anlatılan, en bilinen masallardan biriyle bu mücadelenin bir parçası oluyor. Kalıplaşmış olan tabuları minik bir dokunuşla yıkarak yeniden yazıyor Kırmızı Başlıklı Kız’ı. Adı da Kırmızı Başlıklı Kız ve Vejetaryen Kurt oluyor. Rubia, masalında insanlar tarafından hadsizce hayvanlara addedilen çirkin yakıştırmalara da eli kanlı olan katillerin kahraman ilan edilmesine de sadece doğasında –vahşi hayvanlar sadece aç olduklarında avlanırlar ve bunu asla zevk için değil sadece hayatta kalmak için yaparlar- olanı yaptığı için cezalandırılıp ölüme mahkûm edilen bir hayvanın dramına da yer vermiyor masalında. Bu masalda türcülüğe dair her şey ters yüz ediliyor. İnsan ve hayvan diye değil iyi ve kötü diye iki taraf karşılıyor okuyucuyu. Zaten masalların amacı da iyi ile kötüyü ayırt etmek değil midir?

Yıllardır öğrencilerime başta Kırmızı Başlıklı Kız, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler gibi masalları revize ettirerek yeniden yazdıran bir öğretmen olarak Kırmızı Başlıklı Kız ve Vejetaryen Kurt isimli masal kitabı ile karşılaştığımda yaşadığım mutluluğu tarif etmem mümkün değil. Sizin de çocuklarınızı böyle kitaplarla tanıştırıp sonra da birçok masalı onlara revize ettirmek için kolları sıvadığınızı görür gibiyim. Unutmadan kitapta bir de çocuklarınız ile birlikte yapacağınız çok güzel bir frambuazlı pasta tarifinin sizi beklediğini de söylemeden geçmeyeyim. Ayrıca belirtmeme gerek var mı bilmiyorum ama tahmin edileceği üzere bu tarifte hiçbir hayvan sömürülmüyor.

Yazan: Ayesha L. Rubio

Resimleyen: Ayesha L. Rubio

Çeviren: Ayşen Gür

Yayınevi: Arden Yayıncılık

Basım yılı: 2018

Bu Ne Gürültü Patırtı!

Son yıllarda havai fişeklerin de hayvanlara verdiği zararlar görülür ve tartışılır olmaya başladı. Özellikle çocuklar için adeta büyülü bir dünya sunan, her kutlamada, özel günde fütursuzca kullanılan havai fişeklerin o güzel görüntüsünün ardında ölüm, korku ve çaresizlik barındırdığı anlaşılmaya başlandı neyse ki. Fakat son yıllarda hayvan hakları aktivistlerinin bu konuya dikkat çekmeye çalışması, yasaklanması için birçok girişimde bulunması henüz yeteri kadar karşılık bulmamaktadır. Zira havai fişeklerin insana pek de bir zararı yoktur. Zararın büyük kısmı hayvanlara ve doğayadır. Ve ne yazık ki durum böyle olunca yetkililerin duyarlı olmaları tamamen mucizedir. Yine de ülkemizde belediyeler nezdinde havai fişeklerin kullanımının yasaklanması hakkında kararların alınmış olmasına bile sevinmekteyiz. Ama başta hayvanlar olmak üzere tüm canlılara zehir saçan bu eğlence aracından kurtulmamız için daha büyük bir farkındalığa ihtiyacımız var. Peki, bu araçlardan biri neden çocuk kitabı olmasın. Göksu Gökçeer’in kaleme aldığı Bu Ne Gürültü Patırtı!, hayvanların gözünden havai fişek kullanıldığında nelerin olduğunu tek tek gözler önüne sermekle kalmıyor aynı zamanda da bu zararlı alışkanlığın terk edilmesi için çocukların verdiği mücadeleye minik yürekleri ortak ediyor. Böylece çocuklara birlik olmayı, dayanışmayı, haksızlığa ve zulme boyun eğmemeyi de öğretmiş oluyor kitap.

Bu Ne Gürültü Patırtı! aslında sadece çocuklar için değil yetişkinler için de oldukça açıklayıcı ve tatmin edici bir anlatım sunuyor. Bu sürükleyici hikâye sona erdiğinde bile tek tek havai fişeklerin neden olduğu şeyleri maddeler halinde bir kez daha açıklıyor. Bu da yetmezmiş gibi kitap, son iki sayfasında konu ile ilgili açık uçlu sorular yöneltiyor, alternatif çözüm önerileri ürettiriyor. Özellikle kitap okunduktan sonra bu açık uçlu soruların cevaplanmasının en az kitabı okumak kadar önemli olduğunu düşünüyorum.

Yazan: Göksu Gökçeer

Resimleyen: Yusuf Tansu Özel

Yayınevi: Meav Yayıncılık

Basım yılı: 2020

Kolay Mutlu Mutfak

“Bir vegan her gün 1 hayvanın hayatını, 9 kilogram karbondioksit eşdeğeri, yaklaşık 3.25 metrekare orman, 20 kilogram tahıl, 4164 litre su kurtarır.”

Yukarıdaki gibi birçok bilgiyi içinde barındıran Kolay Mutlu Mutfak ise bir masal ya da hikâye kitabı değil öncelikle. Fakat hem yetişkinler hem de çocuklar için bir başucu kitabı. Gerekli vitamin, mineral ve aminoasitleri nerden alacağız, nasıl beslenmeliyiz, yumurta ikamesi nelerdir gibi nice sorunun yanıtını eğlenceli resimlerle tıpkı küçük bir çocuğa anlatır gibi anlatıyor Mottes. Fakat bu kitabı bu listeye almamın en önemli sebebi gerçekten birçok çocuk kitabında rast gelinemeyecek denli büyülü bir dünya sunan minik kahramanları. Sanırım sebzeler, bitkiler, bakliyatlar ve tahıllar hiç bu kadar eğlenceli ve sevimli sunulmamıştı. Bir yetişkin için bile okuması sıkıcı olacak besin değerleri bilgileri bu sevimli arkadaşlarla adeta dile geliyor. Her bir sayfasında ayrı ve bambaşka renkli dünyalar sunan kitabın adeta vegan beslenmenin dünyası gibi zengin ve bol sürprizli olduğu söylenilebilir.

Tabii kitabın sürprizleri bunlarla sınırlı değil. Yemek tariflerinden pratik bilgilere, öğün örneklerinden motive edici yönlendirmelere kadar birçok meziyeti olan kitabın estetik ve cıvıl cıvıl dizaynı da bir o kadar önemli. Çocuklara vegan bir dünyanın ne kadar zengin, sevimli, faydalı ve acısız olduğunu anlatmak için bu kitaptan daha iyisi sanırım yazılmadı henüz. Bence her ebeveyn çocuğuyla birlikte kitabın her bir sayfasını itinayla okuyup sonra da uygulayabilir. Örneğin eğlenceli tabaklar sayfası çocuklar ile birlikte hemen uygulanmalı.

Yazan: Miki Mottes

Resimleyen: Miki Mottes

Çeviren: Suat Erus **

Yayınevi: Meav Yayıncılık

Basım Yılı: 2020

Ayrıca Bunlar da Var;

• Bay Kurt Nasıl Vejetaryen Oldu?
• Dünyayı Kurtaran İnek
• Vejetaryen Aslan
• Kocaayak Larf
• Küçük Hayvanlar

*Bu muhteşem kitapların çoğunun ülkemizde basılmasını sağlayan Meav Yayıncılık’ı bu çabalarından dolayı kutlamak isterim. Meav Yayıncılık tüm kitaplarında temiz bir içeriğe olan hassasiyeti gözettiği ve çocuklara veganizmi öykülerle, masallarla renkli bir dünyayla sunmayı amaçlayan kitapları bastığı için kesinlikle övgüyü hak etmektedir.  Ayrıca bu tarz kitapların çoğalmasını istiyorsak böyle yayınevlerini desteklememiz de gerekiyor diye düşünüyorum.

**Listemizdeki Kolay Mutlu Mutfak’ın hem çevirmeni hem de ülkemizde basılmasını sağlayan ve birçok alanda veganlığı anlatmaya çalışan bir aktivist olan Dr. Suat Erus’un kurduğu Vegan Kitap sitesinden de hem yetişkinler hem de çocuklar için güncel kitapları takip edebilirsiniz.